Η πρώτη κλίση των ουσιαστικών στα λατινικά, όπως και στα
αρχαία ελληνικά, περιέχει μόνο ονόματα αρσενικά και θηλυκά.
Αρσενικά είναι όσα δηλώνουν
ονόματα ανδρών (π.χ Aeneas, -ae = ο Αινείας), επαγγέλματα ανδρών (π.χ.agricola, -ae = ο γεωργός, nauta, -ae = ο ναύτης), αξίωμα, αρσενικά ζώα,
ονόματα λαών, εθνών, ποταμών, ανέμων.
Τα ονόματα αυτά στην ονομαστική ενικού έχουν κατάληξη -ă
(γεν. -ae).Ο χαρακτήρας του αρχικού
θέματος είναι το -a.
Παράδειγμα
κλίσης
(terra, -ae ,η γη, η χώρα)
Singularis (Ενικός)
|
Pluralis (Πληθυντικός)
|
|
Nominativus
|
terr-a
|
terr-ae
|
Genetivus
|
terr-ae
|
terr-arum
|
Dativus
|
terr-ae
|
terr-is
|
Accusativus
|
terr-am
|
terr-as
|
Vocativus
|
terr-a
|
terr-ae
|
Ablativus
|
terr- ā
|
terr-is
|
Κατά τον ίδιο τρόπο κλίνονται και τα αρσενικά ονόματα όπως
pŏēta ποιητής, nauta
ναύτης, agricŏla γεωργός κτλ.
Ανωμαλίες
πρωτόκλιτων ονομάτων.
1) Τα θηλυκά ονόματα dea
(θεά) και filia (θυγατέρα) σχηματίζουν
κανονικά τη δοτική και την αφαιρετική του πληθυντικού (deis, filiis) σε –abus, για να γίνεται διάκριση από τις όμοιες
αντίστοιχες πτώσεις των αρσενικών δευτερόκλιτων ονομάτων deus (θεός) και filius
(γιος).
2) Το όνομα familia
(οικογένεια) στη γενική του ενικού έχει κατάληξη κανονικά -ae, αλλά και -as
(αρχαϊκή κατάληξη όμοια με την ελληνική γλώσσα) στις φράσεις pater familias
(οικοδεσπότης), mater familias (οικοδέσποινα), κ.ά.
3)Η κατάληξη της γενικής πληθυντικού -arum σε μερικά
ονόματα συγκόπτεται σε -um: drachmum = drachmarum. (Το ίδιο και σε δευτερόκλιτα
talentum = talentorum, Argivum = Argivorum).
4)Ελληνικά πρωτόκλιτα ονόματα, ιδίως κύρια, που τα πήρε
και η λατινική γλώσσα, σχηματίζουν συνήθως κατά την κλίση τους στη λατινική
μερικές πτώσεις του ενικού αριθμού όπως και στην αρχαία ελληνική: (Αινείας)
nomin. Aeneas, accus. Aenean∙
(Αγχίσης) nomin. Anchises, acc. Anchisen, voc. Anchise· (Πηνελόπη) nom. (Penelŏpa και) Penelope, gen. Penelopae και Penelopes, acc. Penelopen. voc. Penelope.
Βιβλιογραφία: Λατινική Γραμματική, Αχ.Τζάρτζανου
Βιβλιογραφία: Λατινική Γραμματική, Αχ.Τζάρτζανου
